İŞSİZLİK SİGORTASI YASASI

HÜKÜMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sosyal güvenlik ile ilgili yasanın 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55 ve Geçici 1.nci maddeleriyle işsizlik sigortası kurulmuştur.

Bu sigorta işsizlik sigortası fonu biçiminde örgütlenecektir. Fon, Bakanın ve Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın önerisi üzerine müşterek kararname ile atanan birer temsilci ile en fazla işçi ve işvereni temsil eden işçi ve işveren konfederasyonları tarafından seçilen birer üyeden oluşan dört kişilik Fon Yönetim Kurulunun kararları çerçevesinde İş ve işçi bulma Kurumu tarafından işletilecektir.

İşsizlik sigortası 1.6.2000 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayacaktır. Bu sigortanın uygulamaya girmesiyle zorunlu tasarruf kesintileri duracaktır. Bu kesintilerin akibetine ilişkin bir öngörü yoktur.
İşsizlik sigortasına işçi %2, işveren ise %3 katkı yapacak, hazine ise işçi ve işveren payı olarak fonda toplanan paranın beşte ikisi tutarındaki miktarı fona aktaracaktır. Yani hazinenin %2 katkı yapması öngörülmüş, ancak bu katkı yatırılan primlere bağlanmıştır. Primler SSK primlerinin kesildiği gelirlerden kesilecektir.
İşçinin sigortalılık durumunun sona ermesi halinde işçi, işveren ve devlet katkısı işsizlik sigortası primleri iade edilmeyecektir.

İşsizlik sigortası zorunludur. Her sigortalı bu sigortaya tabi olacaktır.

İşsizlik sigortasından şu yardımlar yapılacaktır:

• -İşsizlik ödeneği verilmesi,

• -Hastalık ve analık sigortası primlerinin yatırılması,

• -Yeni bir iş bulunması,

• -Meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi verilmesi.

İşsizlik sigortası yardımlarından yararlanabilmek için hizmet akdinin feshini takip eden 30 gün içinde kuruma doğrudan başvurması gerekmektedir. Zorunlu nedenler haricinde bu sürenin geçirilmesi durumunda gecikilen süre işsizlik ödeneği almaya hak kazanılan süreden düşülecektir. Örneğin 30 günlük süre 15 gün geçirilmiş ise, başvuru dikkate alınacak, ancak toplam ödenek süresi 15 gün az olacaktır.

Hak kazanma şartları:

1- İşten ayrılmadan önceki 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olması ve son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp, işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekir.
Bu şartlar ağır ve haksızdır. Çünkü bir işçi son 120 gün içinde 1 gün bile devamsızlık yapsa işsizlik sigortasından yararlanamayacaktır. Aynı şekilde SSK'dan istirahat alınması durumunda prim ödemesi yapılmayacağından, istirahat nedeniyle işsizlik sigortasından yararlanılamayacaktır. Öte yandan gerek 120 ve gerekse son üç yıldaki 600 günlük prim ödemesi şartları işverenlerce primlerin yatırılmaması nedeniyle yerine getirilmemiş ise işçi issizlik sigortasından yararlanamayacaktır. Ülkemiz gerçeği dikkate alındığında bu olumsuzluklardan en az birinin gerçekleşme şansının çok yüksek olduğu da dikkate alınırsa, bu yasa işsizlik sigortası yardımlarından hiç kimseyi yararlandırmamak üzere çıkarılmıştır.

2- İşten çıkarılma tarihinden itibaren 30 gün içinde iş ve işçi bulma kurumuna başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri gerekir.

3- İş sözleşmesinin iş yasasının işveren tarafından 17/2 madde fıkrası, işçi tarafından da iş yasası 13.ncü maddesine göre feshedilmemiş olması gerekir. Bu şart da haksız ve saçmadır. Çünkü işsizlik sigortası işçileri "işsizlik" riskine karşı sigortalar. Bu durumda iş sözleşmesinin nasıl sona erdiğinin ve özellikle 17/2 maddeye göre fesihlerin yararlanma dışında bırakılmasının hiçbir anlamı yoktur. Kanımızca işçinin iradesi dışındaki nedenlerle işsiz kalması sigortadan yararlanma için yeterli sayılmalıdır.
İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için, hizmet akdinin grev, lokavt veya yasal görevler nedeniyle askıda bulunmaması ve sosyal güvenlik kurumlarından gelir veya aylık alınmaması gerekir.

İşsizlik ödeneğinin miktarı ve belirlenmesi.

Günlük işsizlik ödeneği sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama kazancının %50 sidir. Ancak hesaplanan ödenek miktarı asgari ücretin netini geçemez.

Son üç yıl içinde;

• 600 gün sigortalı olup prim ödeyen işsizlere 180 gün,

• 900 gün sigortalı olup prim ödeyen işsizlere 240 gün,

1080 gün çalışıp prim ödeyen işsizlere 300 gün süre ile işsizlik ödeneği verilir.

İşsizlik ödeneği aylık olarak ve ay sonunda verilir. Ödenekten sadece damga vergisi kesilir.

İşsizlik ödeneği süresince hastalık ve analık sigortası primleri sigorta tarafından karşılanır.

İşsizlik ödeneği süresi dolmadan çalışmaya başlayıp sonradan gene işsiz kalanlar, eski bakiyeleri kadar süre ile ödenekten yararlanabilirler.

İşsizlik ödeneğinde hak düşürücü nedenler

Ödenek almakta iken;

• a- Kurumca teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanındaki bir işi haklı bir nedene dayanmadan kabul etmeme,

• b- Gelir getirici bir işte çalışma ve bir sosyal güvenlik kuruluşundan gelir veya aylık alan,

• c- Kurumca önerilen meslek geliştirme kurslarına haklı bir neden olmadan katılmayan veya yarıda bırakan,

• d- Haklı bir nedeni olmaksızın kurumun çağrılarını zamanında yanıtlamayan bilgi ve belgeleri zamanında vermeyen

İşsizlerin ödenekleri kesilir.

(c ) ve (d) şıklarındaki eksiklikler yerine getirilince, ödeme yeniden başlar.

Muvazzaf askerlik dışında bir nedenle silah altına alınanlarla hastalık ve analık nedeniyle iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlar bu durumlar devam ettiği sürede ödenek alamazlar.

Değerlendirme:

Büyük gürültülerle ve yıllardır ortaya konulan üç talepten birinin hayata geçirilmesi olarak sunulan işsizlik sigortası koskoca bir hiçtir. Mezarda emeklilik yasası felaketinin üzerinde tatlandırıcı olarak düşünülen ve sunulan bu kurum ülkemiz çalışanlarının ihtiyacı bulunan işsizlik sigortasını kurumlaştırmaktan çok uzaktır.

Yukarıda özeti sunulan hükümlerle bir işsizlik sigortası oluşturulduğu doğrudur. Ancak yararlanma şartlarının ağırlığı ve tazminatsız fesihlerin yararlanma dışı bırakılması, bu düzenlemeyi çalışanların yüzde doksan dokuzunun yararlanamayacağı ancak tüm çalışanlardan zorla prim kesintisi yapılan bir niteliğe büründürmüştür. Ve bu haliyle işsizlik sigortası zorunlu tasarruf kesintilerinden bile daha kötü bir haksızlığın temelini oluşturacaktır.

Bu yasanın gerçekten ihtiyaca yanıt verir hale getirilmesi, işçi sınıfımızın yakın dönem hedeflerinin başında yer alacaktır. Tıpkı mezarda emeklilik yasasının geri alınması, iş güvencesinin yasalaştırılması, çalışma yasalarının çağdaş bir düzeye getirilmesi hedefleri için mücadele edilmesi zorunluluğu gibi, işsizlik sigortasının yararlanılabilir hale getirilmesi için de çaba gösterilecektir