A-GENEL HÜKÜMLER :

1. Müzakereler :

1. Bu maddenin 1. Paragrafına bağlı müzakerelerin müzakere başlatılması talebinin alınmasını takip eden 60 gün içersinde çözüme ulaşamaması durumunda uzlaşmazlık tarafları- bu anlaşmaya bağlı olarak- anlaşmanın Taraf Gruplarından bu meselenin dikkate alınmasını isteyebilir.
2. Bu talep, yazılı olarak iletilecektir ve bu yazılı talepte gerekçeler belirtilecek, konu ile ilgili fiillerin tanımlamaları yapılacak ve şikayetin yasal gerekçesi gösterilecektir.
3. Taraf Grupları uyuşmazlık taraflarına önerilerde bulunabilir. Taraf Grupları konu hakkındaki mütalaasını talebin alınmasını izleyen 60 gün içersinde iletecektir.

3. Arabuluculuk veya Uzlaşma :

4. Sürecin gizliliği, sonuçların duyurusu :

1. Müzakere süreçleri, arabuluculuk veya uzlaştırıcı mekanizmalarda yaşanan süreçler gizli tutulacaktır.(Kamu oyu gelişmeleri bilmeyeceği için tepki gösteremeyecek, böylece yıkıcı kararların sonuçlarına katlanmak zorunda bırakılacaktır)
2. Olaylara dayandırılan sunuşlar dışında, hiçbir anlaşma tarafı -yasal prosedürün bağlayıcılığı olan herhangi bir bölümünde- bu anlaşma kapsamında başlatılan müzakere, arabuluculuk veya uzlaştırıcılık mekanizmalarında, başka bir anlaşma tarafının takındığı tutum veya yaptığı açıklamalara bel bağlamayacak veya bunlara başvurmayacak.
3. Bu anlaşmaya bağlı olarak gerçekleştirilen müzakereler, arabuluculuk veya uzlaştırma işlemlerine taraf olan Gruplar çok yanlı olarak mutabık kalınan her sonuçtan Taraflar Grubunu bilgilendirecektir.

C-TAHKİM (devletten devlete işleyen tahkim mekanizması)

1. Taraflardan birinin bu anlaşmanın ihlaline yol açan bir fiilde bulunması sonucunda oluşan bir taraflar arası uyuşmazlık, B maddesindeki müzakere gereklerini yerine getirmiş ve konuya taraf olan bir anlaşma tarafının talep etmesi halinde karar için bir tahkim kuruluna sunulacaktır. Uyuşmazlığa neden olan konuları açıklayıcı bilgiler içeren bir talep, söz konusu anlaşma tarafı duyurunun yapılması için başka bir yol önermediği ve bu yöntemi duyurmadığı sürece diplomatik kanallar kullanılarak karşı tarafa teslim edilecek ve talebin bir kopyası da Taraflar Grubuna teslim edilecektir.
2. Bir anlaşma tarafı, yatırımcı tarafından sunulan veya sunulmasına izin verilen bir uzlaşmazlık konusunda, uyuşmazlığın diğer tarafı, yatırımcının tahkim talebi sonrasında çözümsüzlükle sonuçlanan uzlaşmazlık çözümü süreçlerinde varılan hükümleri ihlal etmediği sürece, bu maddeye bağlı olarak D maddesi hükmündeki tahkim süreçlerine baş vuramayacaktır. (Devletten Devlete ve Yatırımcıdan Devlete işleyen tahkim süreçleri aynı anda söz konusu olamayacak)
3. Taraflar arasında, taraflardan birinin bu anlaşma ve her iki tarafın da dahil olduğu bir başka anlaşmanın büyük oranda benzerlik taşıyan bir taahhüdüne aykırı davranması halinde ortaya çıkan bir uzlaşmazlık olduğunda, şikayette bulunan taraf, karar için kendi seçimi sonrasında belirleyeceği anlaşmanın esas alınmasını önerebilecektir. Böylece, şikayette bulunan taraf diğer anlaşma kapsamında alınacak karardan vazgeçmiş olacaktır.

5. Bilimsel ve Teknik Uzmanlık :

a. Bir uzlaşmazlık tarafının talebi üzerine veya uyuşmazlık tarafları arasında aksine bir mutabakat sağlanmadığı taktirde tahkim kurulu bir uyuşmazlık tarafınca ileri sürülen çevre, sağlık,güvenlik veya diğer bilimsel veya teknik konulardaki herhangi bir olaya ilişkin bir bilimsel veya teknik inceleme kurulu, veya bir uzman tarafından hazırlanacak yazılı bir rapor talep edebilir.

b. Söz konusu kurul veya uzman, tahkim kurulu tarafından ve bilimsel ve teknik konularda üstün özelliklere sahip, bağımsız uzmanlar arasından, bu taraflarca belirlenmiş bilimsel ve teknik kurullar ile uyuşmazlık taraflarının katılacağı müzakereler sonrasında atanacaktır.

c. Uyuşmazlık taraflarına aşağıdaki koşullar sağlanacaktır :

i)Kurul veya uzmana sunulacak olay bazındaki konulara ilişkin yorumların tahkime ulaştırılması ve önceden duyurunun yapılması

ii)Kurul veya uzman tarafından hazırlanacak raporun bir kopyası ile rapora ilişkin yorumların tahkime ulaştırılması

d. Tahkim kurulu raporu alacak ve uyuşmazlık taraflarının rapora ilişkin her türlü yorumlarını hüküm verme hazırlığı sürecinde dikkate alacaktır.

6. Yargılama ve hüküm verme :

1. Eğer bir anlaşma tarafı, varılan hükümde belirlenen taahhütlere makul bir süre içinde uymayacak olursa, bu anlaşma tarafı ile, alınan kararı doğru bulan her hangi bir anlaşma tarafının talebi halinde ve çok taraflı kabul edilebilirliği olan bir sonuca ulaşma görüşünden hareketle müzakerelere başlanacaktır. Müzakere talebinin iletildiği tarihten başlayarak 30 gün içersinde tatmin edici bir sonuç üzerinde anlaşma sağlanamaması durumunda, alınan kararın lehinde olan ve (bu davranışa tepki anlamında önlem alınması düşüncesinde olan)(Bu anlaşmanın taahhütlerinin diğer anlaşma tarafına uygulanmasını yasaklama düşüncesinde olan)her hangi bir anlaşma tarafı, Taraflar Grubu ve diğer anlaşma tarafına duyuruda bulunacaktır.
2. Bu tip bir (tepki önlemi) (Yasaklama) nın etkisi, diğer uyumsuz davranan anlaşma tarafına uygulanan ile orantılı olmak zorundadır. Bu tip önlemler (Genel Muamele)ve (Kamulaştırma) ilişkin hükümlerin uygulanmasını ( kurulmuş bir yatırım için getirilen diğer korumaları yok sayan) yasaklayıcı nitelikte olamaz.
3. Herhangi bir tarafın varılan hükümle ilgili olarak, 30 günlük süre içinde müzakerelere başlanması yönündeki talebi halinde, Taraflar Grubu konuyu gündemine alacaktır. ( Talebin Taraflar Grubu Sekreteryasınca kabulünü takip eden 20. güne kadar tepki önlemi alınmayacaktır. ) Taraflar Grubu :

i) Uyuşmazlık tarafları dışında varılan bir konsensus ile önerilerde bulunabilir;

ii) Karara uymayan anlaşma tarafının Taraflar Grubu kararlarına katılma hakkını karara uymayan tarafın dışında kalan taraflarca varılan bir konsensus ile yasaklayabilir; ve

iii) (Tepkisel önlem alınmasını savunan tarafın dışında kalan taraflarla varılacak bir konsensus ile tepki önlemlerinin tümünün ya da bir bölümünün uygulanmamasına karar verebilir. Karşı taraf bu karara uyacaktır.)

4. Bir anlaşma tarafının alınan kararda belirtilen yüklenimlere uymadığı ya da herhangi bir tepki önleminin yasal olmadığı iddiasıyla ilgili bir uyuşmazlık, bu uzlaşmazlığa taraf olan anlaşma tarafının talep etmesi halinde ve yine bu hükmü karara bağlamış olan tahkim kuruluna sunulacak; eğer ilk tahkim kurulu müsait değilse Genel Sekreter tarafından oluşturulacak olan tek veya üç üyeli bir tahkim kuruluna sunulacaktır. Talep; bu maddenin 1.a fıkrasında belirtilen ve bir talep durumunda uygulanacak kurallar ile aynı ve aynı tarzda ve tahkim kurulunun yerinde olacağını düşündüğü belli bazı değişiklikler ile olacaktır. Nihai karar, orijinal tahkim kurulunun görev yapacağı durumda talep başvuru tarihinden sonraki 60 gün içinde, yeni bir tahkim kurulunun söz konusu olduğu durumda ise bu tahkim kurulunun kurulduğu tarihten itibaren geçecek 60 gün içinde sonuçlanacaktır.

 

1. Kapsam ve Durum :

1. Bu madde, bir anlaşma tarafı ile başka bir anlaşma tarafının yatırımcısı arasında vuku bulan, bu anlaşma hükümleri çerçevesinde daha önce yapılan bir taahhüdün ihlal edildiği ve bu nedenle yatırım veya yatırımcıya zarar veya hasar açtığı yolundaki iddialardan kaynaklanan uyuşmazlıklarda uygulanacaktır. (“Kayıp veya hasar”konusunda hiçbir tanımlama bulunmadığı için en esnek biçimde kullanılabilecek ve anlaşmaya taraf olan ülkelere çok ağır bedellere mal olabilecek bir hüküm)
2. Başka bir anlaşma tarafının bir yatırımcısı da anlaşma tarafı ev sahibi ülkenin yatırımcının belli bir yatırımı ile bağlantılı bir taahhüdüne ilişkin bu maddeye bağlı olarak yatırım uyuşmazlığı gerekçesi ile tahkime başvurabilecektir. Ev sahibi ülkenin bu, söz konusu taahhütleri :

i) Yatırımcı veya yatırıma özel olarak ev sahibi ülkenin yetkili makamlarınca sağlanacak bir yatırım yapma yetkisi

ii) Söz konusu meselelerin kategorileri ile ilgili hakları belgeleyen yazılı bir anlaşma –ki yatırımcı da zaten bu koşullara güvenerek bir yatırımı kurma, kazanma veya önemli ölçüde büyütme girişimlerinde bulunmaktadır.

Bu tip bir uzlaşmazlık mümkün olduğu kadar müzakere veya görüşme ile çözümlenmelidir. Eğer bu yolla çözümlenemezse yatırımcı çözüm için aşağıdaki yöntemlere başvurabilecektir :

1. Uyuşmazlığa taraf olan anlaşma tarafının idare mahkemeleri veya herhangi bir yetkili mahkeme
2. Uyuşmazlığın meydana gelmesinden önce mutabık kalınan herhangi bir uyuşmazlık çözüm prosedürüne uyma; veya
3. Bu anlaşma doğrultusunda aşağıda belirtilen tahkim kurulları aracılığı ile

i) Eğer işe yarıyorsa ICSID Sözleşmesi

ii) Eğer işe yarıyorsa ICSID Ek Olanak Hükümleri

iii) Uluslar arası Ticaret Hukuku hakkındaki Birleşmiş milletler komisyonu tahkim hükümleri- UNCITRAL-

iv)Uluslar arası Ticaret Odası (ICC)nın Tahkim Hükümleri (Bu madde ve bağlı ek hükümleri ile isterse bireysel bir portföy yatırımcısı ya da kurumsal niteliğe haiz bir Şirket olsun ulus Devletler aleyhine dava açma hakkını elde ediyor.)

3-Anlaşma Tarafı Ülkeye İzin (Koşulsuz izin)

1. Sadece paragraf (3.b)’ye konu olan olaylarda, her bir anlaşma tarafı bu anlaşma hükümlerine dayalı olarak bir uyuşmazlığın uluslar arası tahkime götürülmesine koşulsuz izin verir.
2. Bir anlaşma tarafı, giriş yapma veya onaya ilişkin belgenin ibraz edilmesi durumunda bu belgenin duyurusunu yapmak suretiyle; izin verebilir ve paragraf 3 (a) da belirtilen bu izin sadece anlaşma tarafının yatırımcısı veya yatırımının aynı uyuşmazlıkla bağlantılı olarak herhangi bir diğer uyuşmazlık çözüm mekanizmasına başvurma hakkından yazılı olarak vazgeçmesi ve sonuçlanmamış benzer herhangi bir prosedürden çekilmesi koşulu ile uygulanacaktır.

Bir yatırımcı, bu maddenin 2.c paragrafına dayanarak, uyuşmazlıktaki anlaşma tarafının uyuşmazlığa yol açan hareketi yapacağı yönündeki niyeti ile ilgili bildirimi takip eden 60 gün içersinde fakat yatırımcının uzlaşmazlığa yol açan olayları ilk öğrendiği ya da öğrenmiş olması gereken tarihten itibaren 5 yılı geçmemek koşulu ile uyuşmazlık başvurusunda bulunabilir. Bir nüshası Taraflar Grubuna iletilecek olan “niyet bildirimi” aşağıdaki unsurları içerecektir :

1. Şikayette bulunan yatırımcının adı ve adresi ;
2. Eğer varsa, yatırımın adı ve adresi
3. Bu anlaşmanın ihlal edildiği iddia edilen maddeleri ve diğer ilgili hükümler;
4. Talebin fiili mesnedi ve konular;
5. İddia edilen zararın maddi miktarı da dahil olmak üzere istenen telafi

1. Uyuşmazlık tarafları aksi bir mutabakat içinde olmadıkları taktirde tahkim heyeti 3 üyeden oluşacaktır. Üyelerden 1 tanesi davacı tarafından, 1 tanesi davalı tarafından, heyete başkanlık edecek olan üçüncü üye ise taraflar arasındaki mutabakat sonucunda atanacaktır.(Bu maddede yatırımcıya tanınan haklar Devletlere tanınan haklarla eş değerde tutulmuştur.)
2. Tahkim için yapılan başvuruyu takibeden 90 gün içinde bir tahkim komisyonunun oluşturulamaması halinde tahkim üyeleri, tarafların her ikisinin de talebi üzerine ki bu talep yatırımcıdan da gelebilir, atama makamınca atanacaklardır. Paragraf 2, alt paragraf c.i, c.ii ve c.iii ile paragraf 9’a dayanılarak açılan tahkim davalarında atama mercii ICSID Genel Sekreteri olacaktır. Paragraf 2, alt paragraf c.iv’ye dayanarak açılan tahkim davalarında atama mercii, ICC’nin Uluslar arası Tahkim Kurulu olacaktır.
3. Bu maddeye dayanarak tahkim başvurusunda bulunan taraflar ve atama mercii atamaları aşağıdaki gruplar arasından yapmalıdırlar :

i)Paragraf 2.f, madde C ‘ye uygun olarak taraflarca teyit edilen listedeki üyeler arasından; ve

ii)Eğer uyuşmazlık konusu Tahkim heyetinde özel uzmanların bulunmasını

gerektiriyorsa, Listede olmayan fakat konu hakkında tam uzmanlık bilgisine sahip

olan kişiler arasından

4. Atama mercii görevini, mümkün olduğunca uyuşmazlık tarafları ile müzakerelerde bulunarak yerine getirecektir.
5. ICSID tahkim mekanizmasının 39. maddesi ve ICSID Ek Hükümlerinin C bölümünün 7. Maddesi gereğince uzlaşmazlık taraflarınca belirlenecek tahkim üyelerinin milliyetleri konusuna yardımcı olmak ve tarafların tahkim üyeliği seçiminde bağımsızca davranabilmeleri veya tahkim üyelerinin farklı ulusa mensup olmaları durumunda önyargılardan bağımsız olmak için :

i)Şikayette bulunan uyuşmazlık tarafı, her bir tahkim üyesinin bu maddenin 2.c veya ii paragraflarında belirlenen koşullarda atanması konusunda mutabıktır; ve

ii) Şikayette bulunan bir yatırımcı, yalnızca tahkim heyetinin her bir üyesinin atanması konusunda yazılı bir onay vermesi halinde paragraf 2.c veya ii’ye dayanarak işlem başlatabilir veya başlamış bir prosedüre devam edebilir.

1. Aynı anlaşma tarafı ile ilgili, paragraf 2.c. kapsamında, iki veya daha fazla uyuşmazlığın söz konusu olması durumunda, Anlaşma tarafı bu maddeye dayanarak, bunların bir bölümü ya da tamamının birleştirilmesi talebi ile ayrı bir tahkim komisyonu oluşturulması için başvuruda bulunabilir. Bu talepte aşağıdaki şartlar aranacaktır :

i) Birleştirilmesi istenen işlemlerin taraflarının isimleri ve adresleri

ii) İstenen birleştirmenin kapsamı ve

iii) Talebin gerekçeleri

Anlaşma tarafı, bu talebi birleştirmeye konu olan her bir yatırımcıya ve bir kopyasını da Taraflar Grubuna teslim edecektir.

2. Birleştirme talebi, paragraf 2.c. de belirtilen listeden yatırımcı taraflarının mutabakatı ile belirlenecek tahkim komisyonuna sunulacaktır. Yatırımcı taraflar, oluşturulan tahkim komisyonunun amacı çerçevesinde tek bir taraf gibi davranacaklardır.
3. Eğer yatırımcı tarafları birleştirme talebinin alındığı tarihten itibaren 30 gün içersinde bir tahkim kurulunun belirlenmesinde ve bir tahkim mekanizmasında mutabakat sağlayamazlarsa talep ;

i)Bu maddeye bağlı olarak, tahkim için UNCITRAL tahkim mekanizmasına sunulacaktır ve,

ii) Atama mercii, bu maddenin 7. Paragrafı hükümleri doğrultusunda tüm tahkim üyelerini atayacaktır.

4. Tahkim heyeti, uyuşmazlıkların bir kısmı veya bütününe ilişkin yargı hakkını üstlenecek ve diğer tahkim işlemleri tarafların görüşleri alındıktan sonra, uyuşmazlık çözümünde adil ve etkin bir sonuca ulaşmak için en iyisinin bu olduğu görüşünden hareket edilerek daha sonraya bırakılabilecek.
5. Bir yatırımcı, bu madde 9’a dayanarak uyuşmazlık savını tahkimden geri çekebilir ve böyle bir uyuşmazlık, paragraf 2.c’ye dayanarak yeniden tahkime götürülemez. Geri çekilme birleşmenin bildirimini müteakip 15 gün içersinde yapılacak olursa bu uyuşmazlık tahkim kurulu, yatırımcının paragraf 2.c.dışındaki uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına başvurusu konusunda önyargılı olmayacaktır.
6. Anlaşma tarafının talebi halinde, bu maddeye dayanarak kurulan tahkim heyeti birleşme işlemlerinin başlatılması sonrasında tahkime götürülecek olan paragraf 9.a kapsamı içinde fakat paragraf 9.d ile aynı temel ve aynı etkideki bir uyuşmazlığın bir bölümü ya da tümünü yargılayıp yargılamamaya karar verebilir.

10. Ön itirazlar

1. Tahkim kararına ya da başvurunun kabul edilebilirliği konusundaki her türlü itiraz savunmanın raporundan önce yapılacaktır.
2. Böyle bir itiraz durumunda, tahkim heyeti işlemleri durdurabilir.
3. Tarafların durumu öğrenmesi sonrasında tahkim heyeti, itirazı kabul edip etmeyeceğine dair kararını itirazın yapıldığı tarihten itibaren 60 gün içersinde vermelidir.

1. Şikayette bulunan bir Anlaşma Tarafının talebi üzerine veya Anlaşmanın uyuşmazlığa başvuran taraflarının kendi girişimleri ile ilgili onayı ile tahkim komisyonu, uzlaşmazlık başvurusunda bulunan tarafın ileri sürdüğü mesele ile ilgili bilimsel veya teknik bir kuruldan, veya uzmandan çevre, sağlık, güvenlik veya diğer bilimsel veya teknik konular hakkında yazılı görüş isteyebilir. (Teknik bilirkişi raporu ancak davacının talebi halinde ve tahkim heyetinin de uygun görmesi koşulu ile istenebilecek. Devletlerin yatırımcılara dava açma hakkı bulunmadığından, Davalı Devletlerin bilirkişi raporu isteme gibi bir hakkı olmayacak )
2. Kurul veya uzmanlar, tahkim heyeti tarafından ve bilimsel teknik konularda üstün bilgi birikimine sahip bağımsız çalışan uzmanlar arasından, uyuşmazlık başvurusunda bulunan taraflar ile onların teknik veya bilimsel kurullarıyla yapılacak görüşmeler sonrasında belirlenecektir.
3. Davacı anlaşma taraflarına ;

i) uzman veya kurula havale edilmesi önerilen konular hakkında Tahkim heyetine görüş ve yorumlarını sunma fırsatı tanınacak ve önceden haber verilecektir

ii) Uzmanlar ya da kurulca hazırlanan raporun bir kopyası verilecek ve rapor hakkında Kurula görüşlerini sunma fırsatı verilecektir.

4. Tahkim vereceği kararın hazırlığında raporu ve tarafların yorumlarını dikkate alacaktır.

14. Uygulanabilir Yasa

1. Paragraf 1.a’ya bağlı olarak uzlaşmazlığa konu olan meselelerde bu Anlaşma doğrultusunda karar verilecek, uluslar arası hukukun uygulanabilir hükümleri doğrultusunda yorumlanıp, uygulanacaktır.
2. Bu maddenin 1.b paragrafına dayalı olarak uyuşmazlık konusu olan meseleler, uyuşmazlık taraflarının üzerinde mutabık kalabileceği bir yasanın bu tip hükümleri doğrultusunda karara bağlanacaktır. Böyle bir anlaşmanın olmadığı durumda bu tip meseleler uyuşmazlığa taraf ülkenin yasaları doğrultusunda karara bağlanacaktır, yetkiyi düzenleyen yasa veya anlaşma ve uluslararası hukukun benzer hükümleri uygulanabilir.

15. Çözüm ile ilgili geçici hükümler

1. Bu maddeye dayanarak kurulan bir tahkim komisyonu bir davacı tarafın haklarını korumak için ya da tahkim heyeti kararlarının tam yürürlüğe konmasını sağlamak için geçici koruma amaçlı hükümler önerebilir.
2. Hukuki veya İdari Tahkim heyetlerince ve bu maddeye dayanarak uyuşmazlık çözüm mekanizmasındaki kendi hak ve çıkarlarını korumayı amaçlayan uyuşmazlık tarafı için önerilen ve zararların karşılanması ile ilgili olmayan geçici hükümler paragraf 3.b altındaki iznin, bir anlaşma tarafının kısıtlanması amacıyla kullanılması olarak sayılmaz ve paragraf 2.c.’nin hükümlerinden herhangi birine bağlı olarak yapılacak tahkime izin verilir.

16. Nihai Kararlar

1. Tahkim heyeti, kendi kararında hukuki gerekçelere yer verecek ve taraflardan birinin talebi halinde aşağıdaki taleplerde bulunabilecektir :

i) Anlaşma tarafının bu anlaşmaya bağlı olarak bulunduğu taahhütlere uymaması durumunda bunu açıklayan bir deklarasyon

ii)Ödeme zamanına kadar geçen sürede meydana gelen

kayıp veya hasarın faizini de içeren bir tazminat ödemesi

iii)Uygun durumlarda geri ödeme- Anlaşma tarafının geri ödemenin pratik açıdan uygulanabilir olmayan durumlarda tazminat ödemesini sağlamak koşulu ile –

iv)Uyuşmazlık taraflarının mutabakatı ile bir başka telafi şekli

2. Bir yatırımda meydana gelen ve ticareti etkileyen kayıp ve zararların söz konusu olduğu durumlarda tahkim heyeti bu tazminat veya geri ödemenin doğrudan yatırıma yapılmasına karar verebilir.
3. Bir tahkim kararı nihai karar olacak ve uyuşmazlık tarafları arasında bağlayıcı olacaktır ve bu hükme varılmasına karşı olan anlaşma tarafınca ertelenmeksizin yerine getirilecektir.
4. Hüküm, paragraf 17 deki gerekler uyarınca tutarlı olarak tasarlanacak ve kamu oyunun ulaşabileceği bir doküman haline getirilecek. Kararın bir nüshası karar ICSID Sözleşmeleri altında alındıysa ICSID Genel Sekreterince, ICC Uluslar arası Tahkim Kurulu hükümleri çerçevesinde alındıysa ICC Uluslar arası Tahkim Kurulu Genel Sekreterince, UNICITRAL hükümleri altında alındıysa tahkim kurulunca Taraflar Grubuna teslim edilecektir.

Ana Sayfaya Dönüş

Bu sayfalar Birleşik Metal-İş Sendikası tarafından hazırlanmıştır.