MAI KARŞITI ÇALIŞMA GRUBU

28 NİSAN 1998 TARİHLİ MAI ANLAŞMA TASLAĞININ

ÖZETİ VE YORUMU

 IV- YATIRIMLARIN KORUNMASI

1- Genel Muamele :

1.1.Her bir anlaşma tarafı başka bir anlaşma tarafının kendi ülkesindeki yatırımcılarının yatırımlarına eşit ve adil bir muamele uygulayacak ve tam ve değişmez koruma ve güvenlik sağlayacaktır. Bir anlaşma tarafı hiçbir durumda uluslar arası bir yasanın gerektirdiğinden daha az lehte bir muamele uygulamayacaktır. (Daha lehte uygulamalara açık bir hüküm)

1.2 Bir sözleşme tarafı, başka bir sözleşme tarafının, kendi ülkesindeki yatırımcılarının yatırımlarının işletimi, kullanımı,devamı, yönetimi veya işleyişini (gerekçesiz veya ayrımcı bir tutumla)(gerekçesiz ve ayrımcı bir tutumla) zayıflatmayacaktır. ( MAİ’nin muazzam kapsamlı “kamulaştırma hükmü” kabul edilmese bile bu madde genel yatırım koruma hüküleri içinde yer aldığı için Hükümet işlevlerine ciddi kısıtlamalar getirecektir)

2- Kamulaştırma ve Tazminat :

2.1. Bir anlaşma tarafı, başka bir anlaşma tarafının yatırımcısının, kendi ülkesindeki yatırımını doğrudan veya dolaylı bir yolla kamulaştırmayacak veya millileştirmeyecek, veya aşağıda tanımlanan durumlar dışında kamulaştırmaya eş değerde etki yaratacak, yasa veya yasaları çıkarmayacaktır :
  1. Kamu yararına bir amaçla,
  2. Ayrımcılık karşıtı bir temelde,
  3. Hukuki düzenlemeler doğrultusunda VE,
  4. Aşağıda 2.2’den 2.5’e kadar yer alan maddeler doğrultusunda etkin, tatminkar ve derhal yapılacak tazminat ödentisi karşılığında

YORUM: 2.1’in a-d fıkralarındaki koşulların tek tek değil, ancak tümünün bir arada olması durumunda kamulaştırma ya da kamulaştırmaya benzer sonuç yaratabilecek faaliyetlere izin verilmekte. Ya da kısaca, sadece kamu yararına olması bir yatırımın kamulaştırılması için geçerli bir gerekçe olarak kabul edilmiyor, aynı zamanda ayrımcılığı bertaraf ediyor olması, hukuki mevzuatla desteklenmesi ve yatırımcı tarafından belirlenecek bir tazminat bedelinin gecikmeksizin ödenmesi koşullarının da sağlanması şartı zorunlu kılınıyor.

2.2. Tazminat gecikmeksizin ödenecektir.

2.3 Tazminat, yatırımın kamulaştırmanın yapılmasından hemen önceki piyasa değerine eşit olacaktır.

2.4. Tazminat, tam olarak realize edilebilecek ve özgürce transfer edilebilecektir.(Örnek : yatırımcı transfer edilecek döviz cinsinin seçiminde serbest olacağı için, Hükümetler paranın bulunmasında gerek zamanlama ve gerekse fiyat açısından ciddi güçlükler yaşayabilecektir.)

2.5. (Tazminat tutarı, kamulaştırma tarihi ile fiziki ödemenin yapılacağı tarihe kadar geçecek süre için piyasadaki ticari oranlar üzerinden tahakkuk ettirilecek bir faiz tutarını da içerecektir.)

2.6. Belirtilen hukuki süreç, özellikle bir sözleşme tarafının kamulaştırmadan etkilenecek yatırımcısının yatırımının değeri, bu maddedeki hükümler, bir hukuk mercii veya başka bir yetkili ve bağımsız kurulca alınacak kararlar çerçevesinde belirlenecek tazminat ödemesine ilişkin hakları da içerecektir.

 

 3- ÇATIŞMALARDAN KORUNMA :

3.1. Anlaşma tarafının, yatırım yaptığı başka bir anlaşma tarafının ülkesinde vuku bulabilecek savaş veya diğer silahlı çatışmalar, olağanüstü durum, devrim, isyan, sivil kargaşa veya diğer benzer olaylar dan dolayı zarar eden bir diğer anlaşma tarafının yatırımcısının zararı ev sahibi konumda olan anlaşma tarafınca işletmeyi eski durumuna getirmek, zararı karşılamak, tazminat ödemek veya benzer bir düzenleme, her hangi bir 3. Anlaşma tarafının yatırımcısı veya kendi yatırımcısına uygulayacağından daha az lehte bir muamele uygulamamak suretiyle karşılanacaktır.

YORUM: Bu geniş tanımlamaya, protesto gösterileri, işçi grevleri, her türlü boykot ve sivil itaatsizlikler de girmektedir. Söz gelişi Bergama’da 8 yıldan beri Yaşanmakta olan sivil itaatsizlik eylemi için Eurogold firması bir zarar hesaplaması yapıp T.C.’nden tazminat olarak talep etme hakkına sahip olacaktır.

3.2.  Madde 3.1’den bağımsız olarak, bir anlaşma tarafının bir yatırımcısının bir başka anlaşma tarafının ülkesindeki yatırımında yukarıdaki paragrafta belirtilen durumlardan her hangi birinden dolayı aşağıda belirlenen şekillerde zarar etmesi durumunda

  1. Ev sahibi ülkenin yetkili makamlarınca kısmen veya tamamen yatırıma el konulması veya
  2. Ev sahibi ülkenin yetkili mercilerince veya güvenlik güçlerince, durum gerektirmediği halde, yatırımın kısmen veya tamamen tahrip edilmesi

Bu zararlar ev sahibi konumundaki anlaşma tarafı ülke tarafından madde 2.1 ila 2.5 arasında belirlenen koşullara uygun olarak tatminkar, adil ve etkin bir düzeyde tazmin edilecektir.

 4- TRANSFERLER – SERMAYE HAREKETLERİ

4.1 Anlaşmaya taraf her bir ülke, başka bir anlaşma tarafının yatırımcısının kendi ülkesinde yaptığı yatırımla bağlantılı bütün ödemelerin ülke içine veya dışına serbestçe, gecikmeksizin transfer edilmesini sağlayacaktır. Bu tip transferler, istisnasız olarak aşağıdakileri kapsayacaktır:

  1. kişisel sermaye ve bir yatırımın sürdürülmesi veya büyütülmesi için gerekli ek tutarlar,
    2.
  2. Getiriler,
    3.
  3. Bir kredi sözleşmesi de dahil olmak koşulu ile bir sözleşmeye bağlı olarak yapılan ödemeler,
  4. Bir yatırımın tümü veya belli bir bölümünün nakde dönüştürülmesi veya satışından elde edilen kazançlar,
  5. Madde 2 ve 3’de (Kamulaştırma) belirlenen tazminatlar için yapılan ödemeler
  6. Bir uzlaşmazlık çözümünden kaynaklanan ödemeler
  7. Bir yatırım ile bağlantılı olarak ülke dışından getirilen personelin çeşitli biçimlerde ödüllendirilmesi ve kazançlar

4.2 Anlaşmaya taraf her bir ülke ayrıca, bu transferlerin serbestçe belirlenecek, dönüşebilir bir döviz cinsi üzerinden yapılmasını da sağlayacaktır. (Serbestçe belirlenebilen, dönüşebilir döviz ile, uluslar arası yabancı döviz piyasalarında büyük miktarlarda işlem gören ve uluslar arası işlemlerde geniş çapta kullanılan döviz cinsleri) veya (uluslar arası işlemlerde geniş çapta kullanılan ve belli başlı döviz piyasalarında geniş çapta işlem gören döviz cinsleri kast edilmiştir.)

4.3 Ayrıca, her bir anlaşma tarafı bu tip ödemelerin, transfer tarihinde geçerli olan döviz piyasası değişim oranları üzerinden yapılabilmesini de sağlayacaktır.

4.4 ( Yabancı döviz piyasasının olmadığı durumda, kullanılacak oran, dövizlerin SDR’a dönüştürülmesi amacı ile en son kullanılan değişim oranı olacaktır.)

4.5 Madde 4.1’in (f) fıkrasından bağımsız olarak, bir anlaşma tarafının 1994 GATT anlaşması ile oluşan ürünün ihracat için satış veya kamulaştırmasını engelleme veya kısıtlama iznine sahip olduğu durumlarda bir getirinin transferini kısıtlayabilir. (Bu madde ile, 4.1’in (b) fıkrasında geçen “getiriler” e istisna getiriliyor.)

4.6 Bu maddenin 1 ila 5. Fıkralarından istisnai olarak, bir anlaşma tarafı eşitlik, ayrımcılık yapılmaması ve iyi niyet esaslarına dayalı olarak bir transferi geciktirebilir veya engelleyebilir. Anlaşma tarafının bunu yapabileceği durumlar aşağıdadır :

  1. Alacaklıların haklarını korumak için
  2. Yasal düzenlemelere uyumun sağlanması için veya yasa ve düzenlemelerle ilgili olarak

    3. (1)Menkul kıymetler, futures ve türev sözleşmelerindeki ihraç, ticaret ve işlemlerde

    (2)Transferlerin kayıtları veya raporları ile ilgili olarak, veya

  3. Cezai müeyyidelerle ve idari düzeydeki yargı kararları ile bağlantılı olarak

Yukarıda belirtilen istisnaların, anlaşma tarafı ülkenin bu anlaşmaya bağlı olarak kabul ettiği yüklenimlerden kaçınmak amacı ile kullanılmaması sağlanacaktır. (Bu cümle esas alındığında yukarıda sayılan istisnaların uygulanabilirliği kalmıyor. Tarafların ne amaçla istisnalara başvurduğu sübjektif bir kriter olacağı için bu alanda sürekli bir tartışma yaşanacaktır.)

 

5- BİLGİ TRANSFERİ VE BİLGİ İLETİŞİMİ

  1. Anlaşma taraflarından hiç biri bir anlaşma tarafının ülkesi dışındaki – elektronik ortamdaki data transferleri de dahil olmak kaydıyla- bilginin transferini veya bilgi iletişimini engelleyecek hükümler getirmeyecektir. Bu hükmün geçerli olacağı durumlar aşağıda belirtilmiştir :
  1. Bir anlaşma tarafının ülkesinde yatırımı bulunan bir başka anlaşma tarafının yatırımcısının yaptığı işin devamı için gerekli olması durumunda; veya
  2. Bir anlaşma tarafının ülkesinde yatırımı bulanan bir başka anlaşma tarafının yatırımcısı tarafından yapılan alım veya satım ile bağlantılı olması halinde
  1. Bilgi işlem hizmetleri
  2. Üçüncü şahıslara veya şahıslardan sağlanan bilgi de dahil olmak koşulu ile bilgi aktarımı
  1. Paragraf (1)’de hiçbir şekilde,
  1. Şirketin her türlü rapor tutma yükümlülüklerini ve raporlama ihtiyaçlarını olumsuz yönde etkileyecek ; veya
  2. Bir anlaşma tarafının şahsi bilgileri gizli tutma hakkı, şahsi kayıtların ve hesapların gizliliği de dahil olmak koşulu ile mahremiyetini koruma hakkını kısıtlayacak ve anlaşma hükümlerinin aldatmaya yönelik olarak kullanılmayacaktır.

 

6- SUBROGATİON

Eğer bir anlaşma tarafı ya da onun tarafından yetkili kılınmış bir mercii, başka bir anlaşma tarafının ülkesindeki bir yatırımcının bir yatırımı ile bağlantılı olarak yapılmış bir sigorta poliçesi veya garanti, güvence sözleşmesi kapsamında bir ödeme yaparsa, karşı taraf yani anlaşmanın diğer tarafı, bu yatırımcının hak ve talebinin daha önceki anlaşma tarafına veya onun tarafından yetkili kılınmış bir merciiye devrini kabul edecek ve daha önceki anlaşma tarafı ya da onun tarafından yetkili kılınmış mercii benzeri bir hakkın subrogationı yüzünden uygulama yaptığında da aynı hakları talep edebilecek.

 

7- MEVCUT YATIRIMLARIN KORUNMASI

(Bu anlaşma, kendi yürürlüğe giriş tarihinden sonra yapılacak yatırımlara olduğu gibi, kendi yürürlüğe giriş tarihinden önce, ilgili anlaşma taraflarının yatırımcılarınca(söz konusu ülke yasaları doğrultusunda) yapılmış yatırımlara da uygulanacaktır. Bu anlaşma kendi yürürlüğe giriş tarihinden önce vuku bulmuş olaylardan kaynaklanan ya da sonuca bağlanmış bulunan taleplere uygulanmayacaktır.) veya ( Bu anlaşma yürürlüğe girdiği tarihte var olan veya bu tarihten sonra kurulacak olan yatırımlara uygulanacaktır.)

YORUM : Parantez içinde yer alan hükümler aslında 2 ayrı versiyondan söz ediyor.

(1) Anlaşma, kendisinden önceki yatırımları da kapsayacak veya,

(2) MAİ’nin imzalandığı sırada mevcut olan veya MAİ’nin oluşumu sonrasında kurulacak olan yatırımları kapsayacak.

Ana Sayfaya Dönüş

 

Bu sayfalar Birleşik Metal-İş Sendikası tarafından hazırlanmıştır.